ในช่วงฤดูฝน หลายพื้นที่ในประเทศไทยเริ่มประสบปัญหาน้ำท่วมขัง ส่งผลให้พื้นที่พืชสวนการเกษตรเริ่มได้รับผลกระทบ จากน้ำที่ท่วมขังเป็นเวลานาน แต่ที่ตำบลท่าทราย จังหวัดนครนายก กลับส่งผลดีต่อสวนมะดัน ที่ตอนนี้แตกดอกออกช่อให้ผลผลิตนับร้อยตัน ทำให้เกษตรกรมีราย

สวนมะดัน ของนายสมชาย แจ้งกัน วัย62 ปี และนางบัวเผื่อน แจ้งกัน วัย63 ปี สองสามีภรรยา ที่บ้านบางควายลุย หมู่ 7 ตำบลท่าทราย อำเภอเมือง จังหวัดนครนายก มีต้นมะดันกว่า 300 ต้น บนเนื้อที่กว่า 5 ไร่ ตอนนี้มีโรงงานรับซื้อ ในราคากิโลกรัมละ 5 บาท ลดลงจาก ก่อนหน้านี้ราคามะดันอยู่ที่ราคากิโลกรัมละ 20 บาท แต่เมื่อเทียบกับปีก่อนถือว่าปีนี้ราคามะดันดีกว่าอยู่มาก

ทั้งนี้ราคามะดันนั้นขึ้นอยู่กับจำนวนผลผลิตในแต่ละปี หากปีไหนมีผลผลิตมากราคาก็จะถูก แต่หากปีไหนผลผลิตน้อยราคาก็จะสูงขึ้นตามไปด้วย สำหรับตอนนี้ที่ตอนนี้หลายพื้นที่มีน้ำท่วมขังนั้น ตนกลับไม่รู้สึกว่าได้รับผลกระทบทางเสียหาย กลับเป็นเรื่องที่ดีเนื่องจากต้นมะดันชอบน้ำ ยิ่งท่วมจะยิ่งดี แต่ต้นมะดันนั้นจะสลัดลูกไวกว่าปกติ เนื่องจากต้นได้ดูน้ำทำให้ผลมะดันอิ่มน้ำ การดูแลตันมะดัน ปีหนึ่งก็จะทำการตัดแต่งกิ่ง ดึงรกเถาวัลย์ที่เกาะที่ต้นออก เพื่อให้สะดวกในการเก็บผลผลิต

สำหรับปีนี้ผลผลิตมะดันตำบลท่าทรายมีปริมาณกว่าร้อยตัน โดยมีระยะเวลาเก็บเกี่ยวยาวตั้งแต่เดือนเมษายนจนถึงเดือนพฤศจิกายน และจะมีผลผลิตออกประปรายไปจนถึงเดือนกุมภาพันธ์ นายวินัย สวยสม รองนายกองค์การบริหารส่วนตำบลท่าทราย บอกว่า ทางองค์การบริหารส่วนตำบลท่าทรายได้มีการส่งเสริมเกษตรกรปลูกต้นมะดัน โดยตอนนี้เกษตรกรและชาวบ้านได้รวมกันตั้งกลุ่มแปรรูปผลผลิตจากมะดันออกมาจำหน่ายสู่ท้องตลาด

การแปรรูปผลผลิตจากมะดัน คือ ถ่านมะดัน ไม้มะดันสำหรับย่างไก่ สเน็คมะดัน มีลักษณะคล้ายมะม่วงกวน แยมมะดัน มะดันหยี มะดันกวน และ น้ำมะดัน เป็นต้น นอกจากนี้ ผลมะดันมาทำเมนูอาหารได้หลากหลาย เช่น เมนูปูนานึ่งซีฟุ๊ดมะดัน และ ปูนาชุบแป้งทอดน้ำจิ้มมะดัน

ไฮไลส์สำคัญ น้ำจิ้มซีฟู๊ตมะดัน พระเอกของเมนูอาหารในครั้งนี้ คือมะดันสด ที่เก็บมาจากสวนมะดันในชุมชน ตัดหัวท้ายผลมะดัน จากนั้นใช้มีดสับผลมะดันให้แหลกแล้วใช้มีดค่อยๆฝานออก จากนั้น นำกระเทียม พริกขี้หนู เกลือตำให้เข้ากัน จากนั้นนำเนื้อมะดันที่หั่นไว้ มาคั้นน้ำออกหน่อยเพื่อไม่ให้แฉะจนเกินไป จากนั้นก็ตำให้ส่วนผสมเข้ากัน ตักใส่ถ้วยแล้วนำไปใส่กับเมนุอาหารที่พักไว้ก่อนหน้านี้

มะดันมีชื่อพื้นบ้านอีกชื่อหนึ่งว่า ส้มไม่รู้ถอย เป็นชื่อที่ยืนยันถึงความเปรี้ยวจนเข็ดฟันของมะดันได้เป็นอย่างดี มะดันเป็นรูปทรงกระบอกยาว ปลายแหลม ผิวผลสีเขียวเป็นมันเงา เนื้อผลฉ่ำน้ำ ภายในมีเมล็ดยาว 2-6 เมล็ด ปลายเมล็ดแหลมทั้งสองข้าง ถ้ามีเมล็ดใดลีบก็จะทำให้ผลเบี้ยว

จากความเปรี้ยวของมะดัน จะให้วิตามินซี มีสรรพคุณในการขับเสมหะ แก้เจ็บคอ แก้ไอ เป็นยาระบายอ่อน ๆ และช่วยกระตุ้นและเสริมประสิทธิภาพของระบบภูมิคุ้มกัน มีวิตามินเอที่สำคัญต่อดวงตาเป็นอย่างมาก หากร่างกายขาดวิตามินเอจะส่งผลให้เกิดอาการผิดปกติต่าง ๆ เช่น ตาแห้ง โรคตาบอดกลางคืน มะดันยังมีแคลเซียมและฟอสฟอรัสที่เป็นส่วนประกอบสำคัญของกระดูกและฟัน

ตามตำรับยาไทย ใช้ผลมะดันแก้ไข้ แก้หวัด ขับเสมหะ ระบายท้อง ฟอกเลือดระดู รากและใบใช้กัดเสมหะ แก้หวัด แก้กระษัย ขับฟอกโลหิต ระบายท้อง แม้แต่ส่วนกิ่งเล็ก ๆ ที่ไม่มีใบและงอกสานกันเป็นกระจุกที่เรียกว่า 'รกมะดัน' ยังนำมาตากเก็บไว้ชงเป็นชา ดื่มแก้หวัด แก้ไข้ทับระดู และฟอกโลหิตระดูได้